7 tips voor een vliegende start van een publiek-private samenwerking in het MBO
“Kabinet, bedrijfsleven en scholen steken ruim €70 mln in innovatiever middelbaar beroepsonderwijs. Minister Bussemaker wil de baankansen van mbo-studenten vergroten door hun opleiding beter te laten aansluiten op hun toekomstige werkomgeving. Daarvoor zijn vaak flinke investeringen nodig, die zonder hulp van het regionaal bedrijfsleven en van provincies en gemeenten niet mogelijk zijn. Bussemaker brengt met haar regionaal investeringsfonds MBO deze noodzakelijke investeringen bijeen en laat partijen samen gericht investeren in innovatief beroepsonderwijs dat beter aansluit op ontwikkelingen in de regio.” Aldus het persbericht van het ministerie van OC&W dat op 1 juni 2015 werd gepubliceerd.
Sinds de start van de eerste publiek-private samenwerkingsverbanden (PPS) in 2011 stimuleer ik als adviseur & businessmodel coach de ontwikkeling van publiek-private businessmodellen in het Nederlandse beroepsonderwijs. Op basis van onderzoek en mijn ervaring geef ik je hieronder graag 7 tips voor een vliegende de start van jouw samenwerkingsverband zodat je snel met jouw werkelijke doelstelling aan de slag kunt: het beter laten aansluiten van het MBO-onderwijs op de beroepspraktijk.
1. Voer niet direct je businessplan uit, maar bepaal eerst je start-up strategie
Ik geef toe, het is verleidelijk om als projectleider van de PPS direct aan de slag te gaan met het uitvoeren van het businessplan dat geschreven is om de investeringsbijdrage binnen te halen. Het is echter goed om ervan bewust te zijn dat businessplannen bol staan van de aannames. Wetenschapper en management auteur Alexander Osterwalder stelt “Geen enkel businessplan overleeft het eerste klantcontact”. Sta dus eerst stil bij de strategie die u wilt gaan volgen voordat u allerlei projecten opstart waar later geen vraag naar blijkt te zijn. Belangrijke bouwstenen van een dergelijke strategie zijn de visie, het businessmodel en een strategische roadmap.
2. Start als projectleider niet alleen, maar betrek direct alle partners om aan onderling vertrouwen te werken en het organiserend vermogen te vergroten
Vanzelfsprekend is samenwerken de kern van een samenwerkingsverband. Maar in de praktijk kan het samenwerken naar de achtergrond verschuiven. Hoe dat kan? Het ministerie van OC&W stort de investeringsbijdrage die de rijksoverheid doet aan een ROC die als penvoerder van het consortium een aanvraag heeft ingediend. Vaak vervult het ROC hierdoor ook de rol van kartrekker. Het is goed dat er een kartrekker is, maar let op dat u vanuit het ROC niet teveel zelf gaat oppakken. Bepaal samen met uw publieke en private partners de startup strategie en probeer vervolgens direct met elkaar aan de slag te gaan. Kortom, voorkom dat de PPS een onderwijsfeestje wordt, en betrek direct alle consortium partners.
3. Betrek potentiële klanten en werk samen aan programma’s, projecten en proposities die echt waarde toevoegen
Co-creatie, het in samenwerking met partners en klanten ontwikkelen van projecten is allang geen theoretisch idee meer over nieuwe samenwerkingsvormen. Het vraaggestuurd ontwikkelen van proposities is noodzakelijk om anno 2015 als organisatie(netwerk) toegevoegde waarde te leveren en daadwerkelijk die aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven te realiseren. Betrek dus vanuit het onderwijs direct het bedrijfsleven (als klant / afnemer) en werk samen aan nieuw innovatief onderwijs, het opleiden van vakmensen van de toekomst, en andere zaken waarmee u vanuit de PPS aan de slag wilt gaan.
4. Pakt niet alles tegelijk aan maar stel prioriteiten
In deze digitale tijd zijn veel zaken snel te regelen. Digitale tools maken samenwerken makkelijker, kennisoverdracht vanzelfsprekend en communicatie kan 24/7 blijven doorgaan. Juist dan is het belangrijk om als consortium heldere prioriteiten te stellen. Het is heel makkelijk om veel verschillende activiteiten tegelijk op te starten; onderwijsontwikkeling, werving van nieuwe leerlingen, of het openen van een lab en/of leer-werk bedrijf. Om succesvol te zijn is het stellen van prioriteiten essentieel. Vanuit uw enthousiasme en de beschikbare middelen kan het verleidelijk zijn om alles tegelijk op te starten. Mijn ervaring in het MBO is bovendien dat onderwijsinstellingen altijd erg veel projecten tegelijk aanpakken. Probeer uzelf en uw partners te dwingen om dit vanuit het consortium niet te doen, neem in uw strategische Roadmap dus niet teveel projecten bij de start op, ik zou zeggen: “Less is more!”
5. Blijf niet te lang vergaderen maar kom direct in beweging
Natuurlijk zullen er een aantal bestuurlijke zaken geregeld moeten worden. Laat u daardoor echter niet in de verleiding brengen om teveel te blijven vergaderen. Maak een actieplan / strategische Roadmap en ga er direct mee aan de slag. Onderweg kunt u bestuurlijke vraagstukken ook nog oplossen.
6. Maak geen plannen voor vier jaar, maar werk in korte sprints
Software ontwikkelaars zijn er al een tijdje achter: het maken van planningen voor een aantal jaar werkt gewoon niet. Bij grote complexe projecten is het nu eenmaal niet altijd vooraf duidelijk wat de vervolgstappen zijn, het starten van een PPS is geen lineair maar creatief proces. Dat betekent dat niet alles voorspelbaar is, zeker niet voor een periode van 4 jaar in een wereld die bovendien snel verandert. Leg u erbij neer: niet alles is vooraf te bedenken. Leer daarom van software ontwikkelaars; steeds meer complexe ICT-projecten worden in korte sprints uitgevoerd. Wellicht heeft u wel eens van SCRUM gehoord? Dat is ook zo’n werkwijze die projecten in korte sprints opknipt.
7. Vindt niet zelf het wiel uit, maar leer van ervaringen van start-ups en andere samenwerkingsverbanden
Afgelopen jaren zijn er in het MBO en HBO onderwijs al diverse andere consortia gestart om de samenwerking tussen scholen en bedrijven een impuls te geven. Op wijzijnkatapult.nl vind u een compleet overzicht van alle bestaande PPS-en. Neem met hen contact op en leer van hun fouten. Ook van ‘gewone’ start-ups en startup literatuur kunt u veel leren om eigen publiek-private start-up succesvol te laten zijn. Verdiep u eens in bedrijfskundige modellen en methoden die zij gebruiken; Business Model Canvas, Waarde Propositie Canvas, Lean Startup en dergelijke. Het is van groot belang om een lerend organisatienetwerk te creëren, als u vanuit het publiek-privaat consortium zelf aan het leren bent komt u sneller toe aan het innoveren van het leren in het MBO.