Je hoeft geen psycholoog te zijn om te zien dat we in onze samenleving behoorlijk verslaafd geraakt zijn. De meest in het oog springende verslavingen zijn die aan roken, alchohol drinken en drugs gebruiken. Maar, ook verslaving aan gokken, gaming, je smartphone, sex, eten, winkelen, werken, suiker, koffie en Netflix komen vaker voor dan je denkt.
Wanneer ben je verslaafd?
Wat is eigenlijk een verslaving? Hoewel ik geen psycholoog of verslavingsdeskundige maar bedrijfskundige ben, gaat een verslaving voor mij over terugkerend gedrag van een mens waarbij je eigenlijk zelf geen bewuste beslissing neemt om iets te doen, maar waarbij je vanuit een bepaalde gewoonte of acuut verlangen tot een bepaalde handeling komt, waarbij die handeling de ontwikkeling van je leven negatief beïnvloed. Of dat nu koffie drinken, roken, chocolade eten of grijpen naar je smartphone is, je bent bedwelmd en verslaafd geraakt waardoor de regie op je eigen leven afneemt. In feite draag je die regie over aan de leveranciers van hetgeen je verslaafd aan bent; de producent van alchohol, tabak, suiker (of producten waarin suiker een hoofdbestanddeel is), de webshop waar je steeds bestelt, je werkgever of de fabrikant van je smartphone.
Dat is niet echt een lekker gevoel hè? Misschien ontken je het; “ik verslaafd? Welnee!” Misschien kan je het niets schelen, of misschien heb je er nooit eerder zo naar gekeken.
We helpen onze wereld naar de knoppen…
Wellicht vraag je je af waarom ik als bedrijfskundige over het onderwerp verslaving schrijf, dat zal ik je vertellen. Ik maak mij als mens zorgen over de staat van onze planeet. We maken deze namelijk in een razend tempo kapot. We delven grondstoffen en maken de natuur kapot om onze consumptiemaatschappij te kunnen laten draaien. Tel daarbij op dat er de komende jaren steeds meer mensen op onze wereld bijkomen. In een versneld tempo helpen we dus de aarde verder naar de knoppen. We zullen daar dus direct en op grote schaal mee moeten stoppen. Misschien valt er dan nog iets te redden voor onze kinderen, kleinkinderen en alle prachtige dieren en planten op onze planeet.
Bedrijven maken ons verslaafd…
Nu even terug naar het onderwerp verslaving. Mijn stelling is dat bedrijven vanuit het streven naar financiële groei (dat ook verslavend werkt) consumenten verslaafd maken aan hun producten of diensten. Dit is het gevolg van het idee dat bedrijven klanten op langere termijn aan zich willen binden. Vaak wordt er gekeken naar de ARPU (Average Revenue per User), waarbij het streven is om steeds meer geld te gaan verdienen aan een klant. Hoe fijn is het niet als je als bedrijf min of meer een gegarandeerde afzet kunt realiseren omdat je weet dat je klanten steeds meer aan je producten verslaafd raken. Dat is een hele fijne basis in de rapportage naar aandeelhouders en ten behoeve van de groeiplannen, maar is dit vanuit een moreel oogpunt eigenlijk een goed idee?
Ik heb zelf ook een marketingachtergrond en weet dat het voor bedrijven heel normaal is om Customer Journey’s, Persona’s, touch points en aantrekkelijke proposities te ontwerpen. Dat is gewoon wat we doen. Misschien ben ik naïef, maar ik heb niet het idee dat het de intentie van bedrijven en mensen die daar werken is om andere mensen verslaafd te maken. Het is wel een gevolg van de manier waarop we onze samenleving en economie hebben ingericht; bedrijven streven naar groei en consumenten consumeren.
Wat nu als we collectief gaan afkicken?
Stel nu dat we onze wereld willen redden, mensen de regie over hun eigen leven willen teruggeven en bedrijven willen laten inzien dat ze ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben? Kunnen we op basis van dat uitgangspunt collectief gaan afkicken?
Hoe ziet het afkick programma eruit?
Laten we starten vanuit de gedachte dat zowel de leveranciers als de gebruikers verantwoordelijkheid dragen voor het afkicken van onze consumptiemaatschappij. Zullen we dan de bedrijven vragen om betekenisvolle businessmodellen te ontwerpen waarbij de aarde niet verder beschadigd wordt, klanten op basis van vrijwilligheid en ijzersterke proposities klant worden en blijven, en op consumenten oproepen om bewuster met je gedrag om te gaan; neem ik nu vrijwillig een beslissing? Of komt dit voort uit een verslaving?
Volgens mij kunnen wij dit samen oplossen, ieder vanuit eigen leven, waarbij alle kleine beetjes zorgen voor een grote impact en versnelling naar de betekeniseconomie.
