Afgelopen jaren heeft impact ondernemen een vlucht genomen. Impactondernemers combineren het streven naar een duurzame en sociale wereld met het behalen van winst voor zichzelf en hun onderneming. Bij deze ontwikkeling integreert dit type ondernemer sociale en milieuoverwegingen in zijn/haar businessmodel, met als doel niet alleen een positieve impact te hebben op hun afnemers, maar ook op totale gemeenschappen en onze planeet. In feite gaat impact ondernemen over het balanceren tussen het genereren van INKOMEN en het maken van positieve IMPACT.
Er komen twee stromingen samen
Als je op impact ondernemerschap inzoomt kom je er al snel achter dat er bij deze relatief nieuwe vorm van ondernemen twee stromingen samenkomen: het traditionele ondernemerschap en het nastreven van sociale en/of maatschappelijke verandering.
In de wereld van sociale verandering komt het woord impact vaak terug, terwijl in het ondernemerschap het woord opschalen een veel gebruikte term is. Is het erg dat we deze woorden door elkaar heen gebruiken? Absoluut! Ik zie dat er iets fundamenteel misgaat in onze maatschappij, maar ook in onze bedrijven als we niet scherper worden op het juiste gebruik van deze woorden. Hieronder leg ik uit waarom.
Hoewel de woorden impact maken en opschalen op het eerste gezicht vergelijkbaar lijken, zijn er belangrijke verschillen tussen deze twee concepten. Impact maken verwijst naar het creëren van positieve verandering in de samenleving. Het draait om het aanpakken van belangrijke problemen en het verbeteren van levens van mensen. Denk aan: armoedebestrijding, onderwijsinnovatie, verbeteren van de gezondheidszorg, etc.
Impact maken?
Impact maken begint vaak op kleine schaal vanuit een ideologische gedachte van individuen of organisaties die zich inzetten voor specifieke gemeenschappen, doelgroepen of het aanpakken van specifieke maatschappelijke vraagstukken.
De kern van impact maken is dat de actie start bij het werkelijk oplossen van problemen, niet het doen van een systeeminterventie, zoals Wouter Hart in zijn boek Verdraaide organisaties dat zo treffend stelt. Hart: “Lossen we met een interventie werkelijk een probleem in onze leefwereld op? Of zijn we bezig met het kloppend krijgen van de systeemwereld?”
Een concreet voorbeeld van de systeemwereld versus de leefwereld is dat er op veel plekken gesproken wordt over mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Mijn vraag daarbij is: ligt de oorzaak in de leefwereld of in de systeemwereld? Zijn het mensen met afstand tot arbeidsmarkt? Of heeft de arbeidsmarkt een afstand tot mensen gekregen? Het repareren van de arbeidsmarkt is dan een interventie om de systeemwereld te redden, het werkelijk helpen van de mensen gaat over impact maken.
In de basis draait impact maken dus om het creëren van een werkelijk effect op het leven van mensen, of onze planeet. Zelfs als dat betekent dat de omvang van dat effect (in eerste instantie) beperkt blijft. Impactmakers besteden veel aandacht aan het begrijpen van de behoeften en uitdagingen van de gemeenschappen waarin ze werken. Ze streven naar duurzame oplossingen die zowel de economische als de sociale en ecologische aspecten van een probleem in zich hebben.
Opschalen?
Wat is dan het verschil met opschalen? Opschalen verwijst naar het vergroten van de omvang en reikwijdte. Maar van wat dan precies? Van je IMPACT of je INKOMEN?
Opschalen van INKOMEN
Bij traditioneel ondernemerschap wordt ‘opschaling’ door ondernemers en/of aandeelhouders vaak nagestreefd om de gedane investeringen te kunnen terugverdienen en winsten te kunnen maximaliseren. Dit betekent dat de onderneming de efficiëntie en effectiviteit van de organisatie moet verbeteren, zonder de kwaliteit van haar dienstverlening in gevaar te brengen. De opschaling is in dit geval dus vooral gericht op het INKOMEN component.
Opschalen van IMPACT
Opschalen van impact is gericht op het op grotere schaal oplossen van echte duurzame en/of sociale vraagstukken. Het gaat niet alleen om het vergroten van de output of het bereiken van meer mensen, maar ook om het veranderen van systemen en structuren die bijdragen aan de ontstane maatschappelijke problemen.
Opschalen van impact richt zich op het creëren van een duurzame verandering op lange termijn door het kopiëren en/of aanpassen van succesvolle interventies. Hiermee heeft deze stap van opschaling de potentie om gemeenschappen, regio's of zelfs hele landen positief te beïnvloeden.
Wat nu als je opschalen en IMPACT maken met elkaar verwart?
Veel impact-initiatieven en impact ondernemers worstelen met de balans tussen IMPACT en INKOMEN. Door deze worsteling kan de continuïteit van het initiatief in gevaar komen. Het effect daarvan is dat de maatschappelijke en/of ecologische problemen weer blijven liggen, of zelfs erger worden.
In het nadenken over de continuïteit van het impact-initiatief wordt nog vaak teruggegrepen naar bestaande ondernemerschapsliteratuur en strategieën. Het duurt vaak niet lang voordat een groeistrategie op tafel komt. Opschalen dus. Maar wat schaal je dan op? INKOMEN of IMPACT? Er zijn in de praktijk nog veel adviseurs, subsidieregelingen en incubators die te snel inzetten traditioneel opschalen; het vergroten van het bereik om je inkomen te vergroten.
Het gevaar dat daarachter schuilt is reëel: ongemerkt creëer je ook voor het impact-initiatief een nieuwe systeemwereld, een wereld die niet meer gericht is op het oplossen van de echte problemen, maar het in stand houden van je initiatief. Daarmee verdwijnt de impact. En dat is nu juist net niet wat je als impactondernemer voor ogen had.
Hoe moet het nu verder met de transitie naar een impacteconomie?
In Nederland zijn talloze impact-initiatieven op zoek naar goed werkende groeistrategieën. Er wordt voor diverse routes gekozen; het afsluiten van verschillende soorten partnerschappen, maar ook het creëren van nieuwe netwerken, waarin ondernemers, overheden en maatschappelijke organisaties intensief samenwerken om hun gezamenlijke impact te vergroten. Omdat de transitie naar de impact economie nog maar net op gang is gekomen, zal er vooral nog veel geleerd en gedeeld moeten worden over wat wel en niet werkt.
Het zou mij niets verbazen als de transitie naar de impacteconomie niet ontstaat door het opschalen van een klein aantal grote impact-initiatieven, maar door het groot aantal kleine lokale impact-initiatieven die de werkelijke verbinding met de echte problemen en elkaar goed weet te maken.
Dit artikel is geschreven voor Pioniersmagazine.
